Làm văn nghị luận: Giá trị văn học và sự tiếp nhận văn học (chi tiết)
HƯỚNG DẪN HỌC TẬP
Câu 1 (trang 191 SGK Ngữ Văn 12 Tập 1):
Cơ sở hình thành và nội dung cụ thể của từng giá trị nhận thức, giáo dục, thẩm mỹ của văn học.
– Giá trị nhận thức:
+ Cơ sở xuất hiện: Xuất phát từ sự hữu hạn của đời người cộng với nhu cầu vô hạn khám phá thế giới mà văn học đã có giá trị nhận thức. Văn học phá vỡ mọi giới hạn của thời gian và không gian, mang đến cho người đọc những cảm xúc và nhận thức phong phú về nhiều chiều không thời gian khác nhau. Văn học đáp ứng nhu cầu nhận thức thế giới của con người, từ đó tác động vào thế giới đó tốt đẹp hơn.
+ Nội dung: Văn học giúp con người nhận thức thế giới rộng lớn xung quanh. Đồng thời, văn học cũng giúp con người nhận thức sâu sắc hơn về giá trị con người của mình.
Giá trị giáo dục:
+ Cơ sở hình thành: Con người ngoài nhu cầu hiểu biết còn có nhu cầu hướng thiện, sống tốt đẹp, chan chứa tình yêu thương giữa người với người. Ngoài ra, trong quá trình phản ánh hiện thực, nhà văn bao giờ cũng bộc lộ một tư tưởng, thái độ nhất định, tác động đến người đọc. Đó là một nền giáo dục gián tiếp.
+ Nội dung: Mang đến cho con người những bài học quý giá về cách sống để từ đó rèn luyện bản thân trở nên tốt đẹp hơn. Văn học tiến bộ bồi dưỡng cho con người những tư tưởng tiến bộ, biết yêu ghét đúng đắn hơn, từ đó nhân cách, đạo đức của con người cũng phát triển tốt hơn. Cần hiểu thêm rằng, đây không phải là giáo dục theo kiểu giáo điều cứng nhắc mà là giáo dục thông qua hình ảnh, bằng các hình tượng nghệ thuật.
– Giá trị thẩm mỹ:
+ Cơ sở hình thái: Con người luôn có nhu cầu cảm nhận, thưởng thức cái đẹp, mong muốn cuộc sống không những tốt đẹp hơn mà còn ngày càng tốt đẹp hơn. Văn học giúp con người khám phá, nhận biết và trân trọng những vẻ đẹp của cuộc sống.
+ Nội dung: Mang đến cho con người vẻ đẹp phong phú của cuộc sống, hơn nữa là vẻ đẹp phong phú của chính con người cả bên ngoài lẫn sâu xa bên trong.
Câu 2 (trang 191 SGK Ngữ Văn 12 Tập 1):
Mối quan hệ của các giá trị văn học: mối quan hệ khăng khít, gắn bó với nhau.
Giá trị nhận thức là tiền của giá trị giáo dục. Nếu không có nhận thức sâu sắc và đúng đắn về cuộc sống thì văn học sẽ không giáo dục được con người chút nào. Đồng thời, các giá trị giáo dục cũng sẽ khắc sâu vào nhận thức của con người về cuộc sống bởi con người nhận thức là phải hành động.
Giá trị nhận thức và giá trị giáo dục được phát huy hiệu quả nhất khi nó gắn liền với giá trị thẩm mỹ, giá trị cụ thể tạo nên bản chất của văn học. Nếu không có giá trị thẩm mỹ, tác phẩm chỉ còn là cái xác tư tưởng đã chết, và hiển nhiên là không mấy ai quan tâm đến nó, nên sẽ không đạt được tác dụng giáo dục, nhận thức.
Câu 3 (trang 191 SGK Ngữ Văn 12 Tập 1):
– Tiếp nhận văn học là quá trình người đọc đắm chìm vào tác phẩm, rung động với những gì nhà văn gửi gắm, đắm chìm thực sự vào thế giới tưởng tượng mà nhà văn tạo ra. Tiếp nhận văn học là hoạt động tích cực của giác quan và trí óc người đọc nhằm biến văn bản thành thế giới nghệ thuật trong tâm trí mình.
– Đặc điểm tiếp nhận văn học:
+ Tiếp nhận văn học là một quá trình giao tiếp: giao tiếp giữa tác giả và người đọc thông qua phương tiện là tác phẩm. Sự giao tiếp này có thể không khớp nhau hoàn toàn, nhưng ở khía cạnh nào đó, giữa người viết và người đọc cũng có sự đồng cảm nhất định.
+ Sự tiếp nhận mang tính cá nhân, phụ thuộc vào đặc điểm cá nhân của người đọc. Khả năng đọc hiểu, sở thích và trình độ cá nhân đóng vai trò rất quan trọng khi tiếp cận tác phẩm. Cùng một tác phẩm nhưng mỗi người có cách đánh giá, cảm nhận riêng, thậm chí cùng một người nhưng tùy thời điểm đọc tác phẩm mà những cảm nhận, đánh giá đó khác nhau.
+ Tính đa dạng và tính mâu thuẫn cũng là đặc điểm nổi bật trong giao tiếp của người đọc với tác phẩm. Điều này vừa xuất phát từ tính đa nghĩa của hình tượng nghệ thuật, vừa phụ thuộc vào mỗi cá nhân người đọc.
Câu 4 (trang 191 SGK Ngữ Văn 12 Tập 1):
– Các mức độ tiếp nhận văn học:
+ Thứ nhất, cách nhận thức tập trung vào nội dung cụ thể, nội dung trực tiếp của tác phẩm. Đây là cách tiếp cận đơn giản và phổ biến nhất.
+ Thứ hai, là cách cảm nhận thông qua nội dung một cách trực tiếp để thấy được nội dung khái quát của tác phẩm.
+ Thứ ba, cảm nhận cả nghệ thuật và nội dung tác phẩm, thông qua nghệ thuật để cảm nhận nội dung.
Cách tiếp nhận văn học hiệu quả:
+ Bạn đọc cần nâng cao hiểu biết, tích lũy thêm kinh nghiệm tiếp nhận.
+ Đánh giá cao công sức của nhà văn trong quá trình sáng tạo.
+ Tiếp nhận chủ động, tích cực.
LUYỆN TẬP
Câu 1 (trang 191 SGK Ngữ Văn 12 Tập 1):
Đây là một ý tưởng với các hạt nhân hợp lệ, bởi vì:
– Ý kiến đánh giá giá trị của một tác phẩm văn học dựa trên giá trị giáo dục của nó. Như đã phân tích ở trên, tính giáo dục là một trong những giá trị quan trọng nhất của văn học.
– Ý kiến khẳng định giá trị của chức năng giáo dục nhưng không có nghĩa là xem nhẹ, coi thường các chức năng khác.
Câu 2 (trang 191 SGK Ngữ Văn 12 Tập 1):
Những giá trị của văn học được thể hiện qua tác phẩm Vợ chồng A Phủ.
– Giá trị nhận thức: Nhận thức được sự tàn bạo của chế độ thực dân, phong kiến ở miền núi. Ý thức được những đau khổ của những kiếp người nhỏ bé.
– Giá trị thẩm mĩ: người đọc được khám phá thế giới muôn màu, vô cùng tươi đẹp của thiên nhiên Tây Bắc. Cảm nhận vẻ đẹp trong tâm hồn Mị, A Phủ; cảm nhận vẻ đẹp quý báu của con người.
– Giá trị giáo dục: cảm thông với những số phận đáng thương, căm ghét những thế lực xấu xa, tàn bạo.
Câu 3 (trang 191 SGK Ngữ Văn 12 Tập 1):
– Cảm là cảm nhận, đồng cảm với hoàn cảnh, số phận, với sự việc được miêu tả trong tác phẩm.
– Hiểu là hiểu nội dung, hiểu những giá trị mà tác phẩm truyền tải.
Nhớ để nguồn bài viết: Soạn bài: Giá trị văn học và tiếp nhận văn học (chi tiết) của website Trường THCS – THPT Âu Lạc
Chuyên mục: Văn học